En toen viel de bom...
30 april 2015 door Micky Le Large - Lammertink
Mijn oma, Annie Lammertink, is inmiddels alweer drie jaar overleden maar nog heel dichtbij. Zij was geen oma uit het boekje, in een bloemetjesjurk en met eau de cologne peinzend achter de geraniums over het wel en wee van familie en buurtgenoten. Nee, mijn oma droeg leren broeken en reisde - ondanks de koffers vol medicijnen vanwege haar lichamelijke gesteldheid - tot haar 90e de hele wereld rond. Met haar praatte je over de politiek en wereldproblematiek en haar zinnen begonnen steevast met “Nou moet je eens goed naar mij luisteren meisje”. Zij is nog steeds mijn voorbeeld door haar kracht en positiviteit.
“De betekenis van oorlog
werd mij ineens heel duidelijk”
We konden over van alles praten maar over de oorlog had ze het niet vaak. Ze was niet iemand die veel terugkeek, maar toen ik haar als 10-jarig meisje naar de Tweede Wereldoorlog vroeg, vertelde ze mij haar verhaal. Ik was erg onder de indruk. Dat dit mijn opa en oma was overkomen, als gewone burgers, kon ik niet geloven. De betekenis van oorlog werd mij ineens heel duidelijk.
Het leven ging ook gewoon door tijdens de oorlog
Oma was 20 toen de oorlog begon. Ze was toen al even verliefd op mijn opa. Ze heeft me wel eens verteld dat de familie niet helemaal achter haar keuze stond en dat ze het verschillende keren heeft uitgemaakt. Maar uiteindelijk overwon de liefde en ze trouwden in 1942. Op de foto zien ze er gelukkig uit. Het leven ging ook gewoon door tijdens de oorlog.
Met een huwelijksuitzet en hoopvolle verwachtigen over het leven dat nog voor haar lag trokken ze direct na het huwelijk in hun nieuwe woning aan de IJsselkade in Deventer.
Geen witte broodsweken
Helaas geen witte broodsweken in die tijd. Mijn oma’s vader had een belangrijke functie bij Reesink in Zutphen en werd opgepakt door de Duitsers en afgevoerd naar kamp Vught. Wat hij daar heeft meegemaakt moet traumatisch geweest zijn want hij heeft er nooit met een woord over gesproken.
In Deventer was het erg onrustig vanwege de strategische ligging aan de IJssel. De spoorbrug was een belangrijk doelwit van de geallieerden. De sterke Duitse luchtafweer maakte het noodzakelijk de bommen van grote hoogte te laten vallen, waardoor de spoorbrug zelf nooit werd geraakt. De verwoestingen in de stad en het daarmee gepaard gaande leed waren daarentegen van ongekende omvang.
“Die keer was het raak,
de wereld boven hen stortte volledig in”
In het najaar van 1944 ging wederom het luchtalarm af. Mijn grootouders zijn daarop de kruipruimte van hun huis ingevlucht. Ik stel me regelmatig voor hoe het is om daarin te gaan: beklemmend, vochtig, donker, ongedierte. Die keer was het raak, de bom was op hun huis gevallen, de wereld boven hen stortte volledig in. Hoe lang heeft dat geduurd, seconden, minuten? En daarna.. de stilte.
Ongeloof, verdriet en onzekerheid
Ze konden geen kant op want het kruipluik lag onder het puin van het ingestorte huis. Uren moeten ze in die krappe ruimte hebben doorgebracht, vol ongeloof, verdriet en onzekerheid. Uiteindelijk ontdekt mijn opa, al kruipend en worstelend door de te krappe ruimte onder het huis, een reepje licht en weet hen beide te redden door zich uit te graven.
Zonder huis en persoonlijke bezittingen en op de vlucht voor de Duitsers - mijn opa werd vermoedelijk door hen gezocht - zijn ze ondergedoken bij de familie Dieks in een boerderij in Barchem. Na de oorlog heeft de Nederlandse staat mijn grootouders schadeloos gesteld voor verloren gegane bezittingen.
Iedereen had zo zijn eigen verhaal over de oorlog
Ik probeer me vaak voor te stellen hoe dit zou zijn als dit zou gebeuren in de wereld van vandaag, in mijn leven. Traumatisch zou het zijn, iets waarover ik niet uitgepraat zou raken. En toch, ze hadden het er nooit over. Iedereen had zo zijn eigen verhaal over de Tweede Wereldoorlog. Wat gebeurd is, is gebeurd. “Gaat wel over voordat je een jongetje bent”, zou mijn oma zeggen.
Lees ook het blog over de Tweede Wereldoorlog: "Onderdak voor vriend en vijand."
Remembr. blogt regelmatig over levensverhalen van overleden dierbaren. Op de hoogte blijven? Abonneer je dan hier.
Vereist JavaScript. Zet JavaScript aan.
Hier zijn de instructies om JavaScript in je webbrowser aan te zetten .
Als je NoScript of soortgelijke plugins gebruikt, houdt er dan rekening mee dat we ook ajax.googleapis.com en cdnjs.cloudflare.com als content delivery netwerken gebruiken voor sommige javascript.